Biografi Profesor Dato’ Dr. Atta-ur-Rahman
Profesor Dato’ Dr. Atta-ur-Rahman dilahirkan pada hari Khamis, 22 September 1942, di Delhi, ketika sebahagian besar Asia Selatan masih di bawah jajahan British. Beliau merupakan anak tunggal kepada pasangan Encik Jamil-ur-Rahman dan Puan Amtul Subhan Begum, daripada sebuah keluarga Muslim terkemuka yang disegani kerana ketinggian ilmu dan kedudukan mereka.
Datuk beliau, Sir Abdur Rahman, adalah Muslim pertama yang diberi penghormatan sebagai Naib Canselor Universiti Delhi. Beliau juga merupakan Hakim Mahkamah Tinggi Madras, India, sebelum berkhidmat di Mahkamah Agung Pakistan. Sementara itu, bapa Prof. Atta-ur-Rahman bekerja sebagai seorang peguam dan memiliki perusahaan kapas sendiri.
Selepas pembahagian India-Pakistan pada 14 Ogos 1947, keluarganya berhijrah ke Pakistan pada 5 September tahun yang sama. Walaupun terpaksa berdepan kesukaran menetap di kawasan luar bandar yang kurang kemudahan pendidikan, bapanya tetap memastikan anak tunggalnya mendapat asas pembelajaran yang baik. Untuk tujuan itu, beliau mengupah Syed Tajammul Hussain, bekas pengetua Hyderabad Deccan Public School, bagi mendidik Atta secara persendirian di rumah mereka di kampung Okara.
Ketika berusia 10 tahun, keluarganya berpindah ke bandar pelabuhan Karachi. Di sana, Atta-ur-Rahman mendapat pendidikan di Karachi Grammar School, sekolah paling berprestij di Pakistan ketika itu. Beliau cemerlang dalam akademik dan meraih keputusan terbaik di peringkat nasional bagi peperiksaan O-Level dan A-Level. Menariknya, walaupun gagal memperoleh gred A bagi subjek Fizik dan Kimia semasa O-Level, beliau dengan penuh tekad memilih kedua-dua mata pelajaran tersebut di peringkat A-Level – dan berjaya mencapai kecemerlangan.
Pada tahun 1961, beliau melanjutkan pelajaran dalam bidang Kimia di Universiti Karachi dan menamatkan pengajian dengan Ijazah Sarjana Sains (Kimia Organik) pada kedudukan pertama kelas. Walaupun bapanya mahu beliau menyertai perusahaan keluarga, Prof. Atta-ur-Rahman memilih untuk meneruskan minatnya dalam bidang akademik. Pada tahun 1964, beliau mula berkhidmat sebagai pensyarah di universiti yang sama, sebelum menerima Biasiswa Komanwel untuk melanjutkan pengajian Ph.D di King’s College, Universiti Cambridge, UK pada tahun 1965.
Beliau memperoleh Ijazah Doktor Falsafah (Ph.D) dalam Kimia Organik pada tahun 1968, dengan tesis berjudul Synthetic Studies in the Indole Alkaloids. Pada tahun berikutnya (1969), beliau dilantik sebagai Felo King’s College, Cambridge – satu pengiktirafan yang amat besar kerana kedudukannya yang membolehkan beliau menjalankan penyelidikan secara bebas.
Ketika di Cambridge, beliau membuat penemuan besar apabila membuktikan bahawa laporan kimia mengenai harmalin oleh pemenang Hadiah Nobel, Sir Robert Robinson dan beberapa ahli kimia ternama lain adalah tidak tepat. Penemuan ini diterbitkan pada tahun 1972 ketika beliau baru berusia 29 tahun, sekali gus melonjakkan nama beliau ke pentas antarabangsa.
Pada tahun 1972, Prof. Atta-ur-Rahman pulang ke Pakistan dan menyertai Institut Pasca Siswazah Kimia Universiti Karachi, yang kemudiannya dikenali sebagai Institut Penyelidikan Kimia Husein Ebrahim Jamal (H.E.J.). Beliau membawa bersama pelbagai peralatan penyelidikan bernilai tinggi dari Cambridge, menjadikan H.E.J. antara pusat penyelidikan terkemuka di dunia.
Hasil kepimpinan beliau, H.E.J. berkembang menjadi pusat penyelidikan kimia produk semula jadi terbesar di Pakistan dengan lebih 280 pelajar Ph.D dari dalam dan luar negara. Institut ini kini diiktiraf sebagai antara pusat penyelidikan paling lengkap di dunia dalam bidang tersebut.
Sepanjang kerjaya beliau, Prof. Atta-ur-Rahman telah menghasilkan lebih 850 penerbitan akademik, 18 paten, 103 buah buku, dan 59 bab buku yang diterbitkan oleh penerbit antarabangsa ternama.
Beliau telah menerima pelbagai pengiktirafan antarabangsa, antaranya:
-
Anugerah UNESCO (1999) – sebagai saintis Muslim pertama memenanginya.
-
Pingat Akademi Sains Dunia Ketiga (TWAS).
-
Anugerah ISESCO, Anugerah Khwarizmi, Anugerah ECO dan Anugerah Yayasan Sains Kuwait.
-
Dilantik sebagai Felo Royal Society (FRS) pada Julai 2006 – satu penghormatan besar kerana hanya segelintir saintis Muslim pernah mencapai status ini.
-
Felo Seumur Hidup King’s College Cambridge (2007).
Selain bidang penyelidikan, beliau juga memainkan peranan penting dalam pembangunan negara Pakistan, termasuk sebagai Menteri Sains & Teknologi (2000-2001), serta Pengerusi Suruhanjaya Pendidikan Tinggi Pakistan (2002-2008). Beliau terkenal kerana memacu revolusi teknologi maklumat (ICT) dan reformasi pendidikan tinggi di Pakistan.
Sepanjang hayatnya, Prof. Atta-ur-Rahman dikenali sebagai seorang yang rendah hati, penyayang, jujur, berdedikasi dan ceria. Walaupun meraih pelbagai anugerah antarabangsa, beliau tidak pernah melupakan kesederhanaan dan nilai Islam. Beliau merupakan permata ummah yang berwawasan besar, cekal, berani serta berusaha menjadikan dunia lebih baik melalui ilmu dan pendidikan.
Pada Oktober 2011, sempena penganugerahan Ijazah Kehormat Doktor Sains kepada Profesor Dr. Atta‑ur‑Rahman, FRS oleh UiTM, Jawatankuasa Eksekutif Universiti memutuskan untuk menukar nama institut ini kepada Atta‑ur‑Rahman Institute for Natural Product Discovery (AuRIns) atau dikenali juga sebagai Institut Penyelidikan Sebatian Semulajadi Atta-ur-Rahman pada Disember 2011, mencerminkan identiti baharu dan kebanggaan terhadap sumbangan saintifik beliau. Ikuti sejarah penubuhan Atta‑ur‑Rahman Institute for Natural Product Discovery (AuRIns) di pautan https://library.uitm.edu.my/uitmmemory/ptj/pusat-kecemerlangan/atta-ur-rahman-institute-for-natural-product-discovery-aurins.
Sumber :
- Special Edition to Commemorate The Conferment Of Honorary Doctor of Science to Prof Atta Ur-Rahman, FRS in conjunction with UiTM's 75th Convocation (https://ir.uitm.edu.my/id/eprint/12769/)
- Buku Istiadat Konvokesyen Universiti Teknologi MARA (UiTM) ke 75 (https://ir.uitm.edu.my/id/eprint/110234/1/110234.pdf)